Әйгерім Сыдықова Қазақстан
Республикасы Президенті Архивінің бас сарапшысы




Ұмытылған батырлар – бұл Ұлы Отан соғысы кезінде Кеңес Одағының Батыры атағына ұсынылған, бірақ әртүрлі себептермен бұл лайықты марапатқа ие болмаған адамдар.
Жыл сайын Ұлы Отан соғысының осындай батырлары көбейіп келеді-соғысқандардың архивтік құжаттары, фотосуреттері, медальдары табылуда. Жаңа мәліметтерді іздеу 1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысының тарихына арналған заманауи деректер базасы мен сайттар бойынша жүргізіледі. Біз, Жеңімпаздардың ұрпақтары, олар туралы естеліктерді мәңгі сақтап, болашақ ұрпаққа жеткізуіміз керек.
Батыр атағына ұсынылғандардың бәрі бірдей оны ала алмауының себептері әртүрлі болған: біреу «тегі сәйкес емес» немесе шыққан тегі пролетарлық емес, біреу репрессияға ұшыраған туыстары болған және т.б. Шынында да, марапаттауға ұсыну барысында ерлік жасау фактісі ғана емес, көп нәрсе ескерілді. Майдангерлер арасындағы ең беделді марапаттардың бірі "ерлігі үшін" медалі болды, оған ұсыну ең аз идеологияланған, шайқаста көрсеткен ерлігі мен батылдығы үшін берілді. Басқа жағдайларда, марапат дәрежесі неғұрлым жоғары болса, марапаттауға ұсынылған сарбаздар мен офицерлердің өмірбаяндары соғұрлым "мұқият" зерттелді. Көбінесе командирлер өтініш берген марапаттың орнына ұрыста ерекшеленген әскери қызметшілер марапатты біршама төмен алды. Бұл Кеңес Одағының Батыры атағымен, кеңес дәуіріндегі әскери ерліктің ең жоғары наградаларының бірімен де солай болды.
Кеңес Одағының Батыры атағына ұсынылғандардың ішінде аға лейтенант Қозыбаев Бейсембек бар. Ол 1912 жылы Семей облысының Ақсуат ауданында дүниеге келген. Отбасында төрт ағайынды болды: Смағұл, Бейсембек, Шаяхмет және Ақпай. Барлық ағайындылардың ішінен Бейсембек оқуды жақсы көрді, ол сабақты оңай меңгеріп, бастауыш ауыл мектебін бітірді.
1931 жылы Бейсембай Семей облысы (қазіргі Шығыс Қазақстан облысы) Өскемен АӘК Қызыл Әскер қатарына шақырылды. Сол жерде Кеңес Армиясында қызыл командирлер мектебіне түсіп, офицер болды.
Соғыс басталысымен Шаяхмет пен Ақпай өз еріктерімен майданға аттанды. Бейсембек соғысты аға лейтенант атағында бастады, ол Аягөз қаласында ротаны басқарды, одан оны 429 атқыштар полкінің 4-атқыштар ротасының, 3-Украина майданының 52-атқыштар дивизиясының командирі етіп жіберді. Броньда қалған ағасы Смағұлдың мойнында олардың отбасыларына қамқорлық жасау жүктелді. Шаяхметтің жұбайы – Бахтаны, Ақпайдың жұбайы – Доқияны және Бейсембектің жұбайы — Ульянаны үш баласымен Смағұл ауыр соғыс кезінде көмектесу үшін Көкпекті ауданының Үлкен Бөкен (Үлкенбөкен) ауылына жинады.

Бейсембек алғашқы жауынгерлік ерлігін Краматорск ауылында Луганск маңында көрсетті. 429 атқыштар полкінің құрамында Украина және Молдавия фашистерін азат етуге қатысты.
Аға лейтенант Б. Қозыбаевтың марапаттау парағынан:
"1944 жылдың 5-нен 6 наурызына қараған түні атқыштар ротасының командирі аға лейтенант Б.Қозыбаев Одесса облысы, Вознесенский ауданы, Александровка ауылы маңындағы Оңтүстік Бұғ өзені арқылы өту және өзеннің оң жағалауындағы плацдармды игеру бойынша жауынгерлік тапсырма алды. Ол рота құрамынан бірінші болып өзеннен өтіп, тез арада бүкіл рота құрамын өткізуді ұйымдастырды.
Жолда кездескен 4 метр тереңдіктегі танкке қарсы орды ротамен епті және жылдам еңсере отырып, Б.Қозыбаев жолдас «Отан үшін, алға» ұранымен бүкіл ротаны өзімен бірге сүйреп апарып, тез арада күшейтілген атыс нүктелеріне шапшаң жауға қарай ұмтылды, олар оны дауылмен қарсы алды.
Немістердің екінші қорғаныс сызығына шегінуіне жол бермей, Аға лейтенант Б.Қозыбаев ротамен бірге қашып бара жатқан немістерді атып, қорғаныстың 2-ші шебіне шықты. От нүктелерінде егілген немістермен соғысып, ол осы қорғанысты бұзып, алға жылжыды, осылайша біздің әскерлеріміздің өтетін жеріне үстемдік еткен Одесса облысының Вознесенск ауданы Александровка ауылының жанындағы Оңтүстік Бұғ өзенінің оң жағалауындағы биіктігін босатты.
Біздің әскерлерімізді құлатуға және өзеннің сол жағалауы мен сол жағалауына үстемдік етуге тырысқан жаудың үш қатал қарсы шабуылына қарамастан, Аға лейтенант Б.Қозыбаев өз ротасымен жаудың үш қарсы шабуылын тойтарып, 25 Гитлерді жойды, унтерофицер мен солдатты тұтқынға алды, автоматтар мен пулеметтерді басып алды. Осы ұрыста Бейсембай жараланады. "Кеңес Одағының Батыры"атағын беруге лайық.
1944 жылғы 30 сәуірдегі № 45/н майдандық бұйрығымен аға лейтенант Бейсембай Қозыбаев неміс басқыншыларымен күрестегі майданда қолбасшылық тапсырмаларын үлгілі орындағаны және осы ерлігі мен батылдығы үшін КСР Одағының Жоғарғы Кеңесі төралқасының атынан Қызыл Ту орденімен марапатталды. Алайда ол бұл марапатты да ала алмады, өйткені 1944 жылдың 25 сәуірінде Қозыбаев Бейсембек ерлікпен қаза тапты. Ол Молдавияның Гура-Быкулай ауылындағы жаппай қабірге жерленді.
Майданға кеткен Қозыбаевтар отбасының үш ағасының ішінен ешкім де тірі үйге оралмады: ағайынды Шаяхмет пен Ақпай хабар-ошарсыз кетті, біздің отбасымыз қашан және қайда, қандай ұрыста қаза болғанын табу және білу үшін олардың тағдырын іздеуді жалғастыруда.